مفهوم لوکس و لوکس‌متر
هنگامی که برای خرید لامپ‌ها و ابزارهای روشنایی اقدام می‌کنید، احتمالاً واحدهایی را برای اندازه‌گیری شدت روشنایی آن‌ها مورد بررسی قرار می‌دهید. هر کمیت یک دستگاه اندازه‌گیری و یک واحد مشخص دارد که باعث می‌شود بتوان به کمک آن‌ها، مقایسه لازم را بین ابزارهای مختلف انجام داد. لوکس نیز یکی از واحدهایی است که در بخش صنعت برق و الکترونیک مورد استفاده قرار می‌گیرد و کاربردهای زیادی را در صنایع مختلف دارد.
لوکس چیست و چگونه اندازه‌گیری می‌شود؟
در صنعت برق واحدهای زیادی برای اندازه‌گیری کمیت‌های مختلف استفاده می‌شود. لوکس نیز یکی از این واحدها است که برای سنجش شدت روشنایی استفاده می‌شود. اگر بخواهیم تعریفی علمی از لوکس ارائه دهیم، می‌توان گفت مقدار شدت روشنایی که یک شمع در فاصله یک متری دارد یک لوکس گفته می‌شود.
لومن نیز واحد دیگری است که برای اندازه‌گیری مقدار نور یک منبع در نظر گرفته می‌شود. بین این دو واحد ارتباط برقرار است و یک لوکس معادل یک لومن نوری است که به یک مترمربع از یک سطح می‌تابد. این تعریف نشان می‌دهد که میزان لوکس نه تنها به مقدار روشنایی یا لومن، بلکه به مترمربعی که نور به آن می‌تابد نیز وابسته است.
اگر بخواهیم با مقدار مشخصی لوکس، فضای بزرگتری را روشن کنیم، باید منابع نور یا لومن را افزایش دهیم.
موارد دیگری که در لوکس تأثیر دارد، میزان جذب یا بازتاب نور توسط سطحی است که نور به آن تابیده می‌شود. جذب نور توسط دیوارها و محیط باعث می‌شود تا شدت نور کاهش یابد و به تبع آن لوکس کم شود. میزان شار نوری یا لومن مشخص است و آنچه باعث تفاوت لوکس نوری توسط یک دستگاه روشنایی در محیط‌های مختلف می‌شود، خصوصیات محیط است. از این رو مواردی مانند مقاومت کابل، سیم برق و … در لوکس تأثیری ندارد.
باید دقت داشته باشید که لوکس با تمام اصطلاحاتی مانند شار نوری، شدت درخشندگی، شار درخشندگی، لومن و … متفاوت است. از این رو نباید با آن‌ها اشتباه گرفته شود.
لوکس‌متر چیست و چه کاربردی دارد؟
با توضیحی که برای لوکس ارائه شد، می‌توان گفت که لوکس‌متر همان دستگاهی است که به کمک آن شدت نور تابیده شده به یک سطح را می‌توان اندازه‌گیری کرد. این دستگاه مانند سیم و کابل در صنعت برق و تولید محصولات الکترونیکی مختلف کاربرد زیادی دارد.
لوکس‌متر در هر مقطع از مکان، شدت روشنایی ثابتی را اندازه‌گیری می‌کند و ممکن است در نقطه کناری میزان لوکس کاهش یا افزایش داشته باشد. این دستگاه از سنسورهای سیلیکون و فتوولتائزکسلینیوم برخوردار است. سنسور فتوولتائزکسلینیوم سنسوری است که میزان شدت نور را مشخص کرده و بر اساس آن ولتاژ تعیین می‌کند. ولتاژی که توسط این سنسورها تولید شده پردازش می‌شود و در خروجی دستگاه به عنوان میزان خروجی شدت نور و با واحد لوکس نمایش داده می‌شود.
این دستگاه در اصل از سه بخش تشکیل شده است که شامل پردازشگر، دریافت کننده و نمایش دهنده تشکیل می‌شود. سیستم سنجش شدت روشنایی، کاربردهای مختلفی دارد که موارد زیر را شامل می‌شوند:
سنسورهای این دستگاه در دوربین‌های عکاسی و فیلم‌برداری استفاده می‌شوند
در گلخانه‌ها از شدت روشنایی سنج استفاده می‌شود و مدل‌های مختلف آن به کار می‌رود.
لوکس‌متر ممکن است در صنعت برق برای سنجش نور پروژکتورها و مواردی از این قبیل نیز استفاده شود.
طراحی نور ساختمان ها و تاسیسات و بررسی شدت روشنایی به کمک اندازه‌گیری لوکس محیط در بخش های مختلف
استفاده در دستگاه های که شدت نور در آن ها اهمیت دارد مانند لیزرهای نوری و…
این دستگاه در صنعت برق برای اندازه‌گیری شدت نور سیستم‌هایی که تولید می‌شود، به وفور مورد استفاده قرار می‌گیرد و جزو مواردی است که ممکن است در درون دستگاه‌های زیادی نیز در اندازه‌های کوچک کار گذاشته شود. همچنین در انواع دستگاه‌های لیزر نوری برای مشخص کردن شدت نور به آن نیاز دارند.
کار با لوکس‌متر چگونه است؟
این دستگاه مانند هر دستگاه دیگری انواع مختلفی دارد. معمولاً این دستگاه از یک سیستم با نمایشگر که روی آن میزان لوکس نمایش داده می‌شود، کابل متصل به اهرم‌های اندازه‌گیری نور، باطری و… تشکیل شده است. لوکس مناسب برای هر محیط مشخص است و در محدوده خاصی قرار دارد. به کمک این دستگاه در زمان سیم‌کشی برق و طراحی روشنایی محیط، میزان نور مناسب را تنظیم می‌کنند.
هنگامی که روشنایی هر بخش تأمین می‌شود، به کمک دستگاه اندازه‌گیری شدت روشنایی، شدت نور را در جهت‌های مختلف می‌سنجند. با روشن کردن لوکس‌متر و قرار دادن آن در محیط موردنظر، لوکس و شدت نور را در همان نقطه مورد بررسی قرار داده و بر روی صفحه نمایشگر خود نشان می‌دهد. در مکان‌هایی مانند گلخانه‌ها، میزان و شدت نور برای تأمین نور مورد نیاز گیاهان، اهمیت زیادی دارد. به همین علت میزان لوکس به صورت مداوم و در تمام نقاط گلخانه بررسی می‌شود.
در کاربردهای این‌چنینی که استفاده مداوم از این دستگاه می‌شود، با سیم و کابل مخصوص در بخش‌های مختلف، لوکس‌متر قرار داده می‌شود تا نور در تمام جهت‌ها به اندازه کافی تأمین شود.
